درقسمت بیستم پادکست مترونوم به سراغ ترانه امید زندگانی می رویم. ترانه ای ساخته انوشیروان روحانی در سال ۱۳۴۰و با شعری از تورج نگهبان که بعدها در سال ۱۹۶۵ توسط دیانا شور و ۲۰۱۳ توسط گروه آمریکایی پینک مارتینی بازخوانی شده.
همچنین مصاحبه اختصاصی داریم با توماس لادردل سرپرست گروه موسیقی پینک مارتینی و همچنین استاد انوشیروان روحانی.
در خاتمه نیز به ترانه کج کلاه خان از ساخته‌های بابک افشار و با شعر تورج نگهبان می‌پردازیم.
داینا شور، خواننده، بازیگر و مجری آمریکایی در سال ۱۹۱۶ متولد شد. او در دهه چهل میلادی از خوانندگان بسیار مطرح آمریکا بود. زمانی که ارکسترهای بزرگ و یا اصطلاحاً بیگ‌بند جزو موسیقی روز آمریکا بود.
او طی سال‌های دهه چهل و پنجاه با ارکستر بزرگانی مثل بنی گودمن و تامی دورسی کار کرد و با خوانندگانی مانند باب هوپ و فرانک سیناترا کار مشترک خواند. سپس بعد از بازی در چند فیلم وارد کار تلویزیون شد و به مدت چهار دهه این کار را ادامه داد و به شهرتی بی‌نظیری رسید. به‌نوعی او را ازنظر شهرت و وسعت کار می‌توان با اوپرا وینفری مقایسه کرد. اوپرایی که به ۸ زبان آواز می‌خوانده.
داستان از یک روز در سال ۱۹۶۵ میلادی یا ۱۳۴۴ خورشیدی شروع می‌شه. وقتی داینا شور در یکی از برنامه‌های خود در شبکه NBC آمریکا اعلام می‌کند می‌خواهد در آن قسمت یک ترانه عاشقانه فارسی بخواند. ترانه گویا تقدیم می‌شود به سپاه صلح آمریکا. گروهی داوطلب که همه جای دنیا و به‌قصد سوادآموزی و خدمات کشاورزی و آموزشی و بهداشتی فعالیت دارند.
هنوز کسی نمی‌داند این ترانه چطور به گوش داینا شور رسیده بود و او چرا این ترانه را انتخاب کرده بود. با توجه به سطح روابط دو کشور در اون سال‌ها و آمدشد آمریکایی‌ها و ایرانی‌ها این تبادلات فرهنگی خیلی بعید نبود. درست دو سال قبل از این در سال ۱۹۶۳ دوک الینگتون موزیسین افسانه‌ای جاز و ارکسترش یک تور کنسرت موفق در شهرهای تهران و اصفهان و آبادان برگزار کردند. الینگتون بعدها به یاد این سفر و خاطرات خوش آن قطعه‌ای به نام اصفهان ساخت که از قطعات شناخته شده جز در قرن بیستم محسوب می‌شود.
سال‌ها گذشت، داینا شور در سال‌ها ۱۹۹۴ درگذشت و دیگر کسی به یاد قطعه امید زندگانی نبود. در اواخر دهه اول قرن بیستم و با همه‌گیر شدن اینترنت و راه‌اندازی سایت یوتیوب در سال ۲۰۰۵ کم‌کم موسیقی‌های قدیمی و فراموش‌شده توسط نسل جدید شنیده شد. در دسامبر سال ۲۰۰۶ شخصی قطعه امید زندگانی را در یوتیوب بارگذاری کرد و مخاطبان به‌ویژه فارسی‌زبانان استقبال زیادی از آن کردند. آن روزها کسی دقیقاً نمی‌دانست خواننده و آهنگساز ترانه اصلی کیست.
در همان سالی که داینا شور در شهر لس‌آنجلس درگذشت کمی دورتر در شهر پورتلند ایالت اورگان توماس لادوردل پیانیست و فارغ‌التحصیل رشته موسیقی از دانشگاه هاروارد که در ابتدا قصد داشت وارد کار سیاست بشه گروهی به نام ارکستر کوچک برای اجرای قطعات جذاب‌تر در همایش‌ها و مراسم سیاسی راه‌اندازی کرد. توماس از چاینافوربس همکلاسی خود در هاروارد دعوت به همکاری کرد و بدین ترتیب گروه پینک مارتینی زاده شد.
سبک این گروه مخلوطی از جاز و لاتین و کلاسیک و پاپ سبک بود. اولین آلبوم آن‌ها سمپاتیک موفقیتی زیادی برای آن‌ها آورد و ترانه سمپاتیک که اسم آلبوم هم بر اساس اون نام‌گذاری شده بود، هم نامزد بهترین ترانه سال در فرانسه شد. شرکت خودروسازی سیتروئن هم از این ترانه برای تبلیغ خودرو خود استفاده کرد. بعد از این گروه شروع کرد به اجرای ترانه‌های بین‌المللی با زبان‌های گوناگون و هم‌زمان با تورهای دور دنیا شهرت زیادی یافت.
یکی از روزهای سال ۲۰۱۲ وقتی توماس لادوردل به دنبال ترانه‌های جدید برای هفتمین آلبوم خود خوشحال باش Get happy در یوتیوب می‌گشت. رسید به ویدیو ترانه امید زندگانی با صدای داینا شور.
توماس بشدت جذب این ترانه می‌شود و کنجکاو می‌شود که در مورد این ترانه بیشتر بدونه. او شروع به پرسش کردن از دوستان فارسی‌زبانش می‌کند و حتی به متخصصین زبان‌شناس در دانشگاه‌های مختلف نامه می‌نویسد ولی کسی مطمئن نیست ترانه متعلق به کیست. عده‌ای حدس می‌زنند از ترانه‌های دلکش باشه و بعضی می‌گویند از کارهای قدیمی گوگوش بوده.
توماس به یاد دوستش حسین صالحی می‌افتد. حسین صالحی در کنار کتابخانه پورتلند یک مغازه چاپ و تکثیر داشت و توماس از سال‌ها قبل و از دوران دانشجویی به آنجا می‌رفت تا کارهای کپی و تکثیرش را انجام بدهد.
حسین صالحی که موسیقی‌دان و معلم موسیقی ایرانی هم بود ترانه را به‌جا می‌آورد و به او می‌گوید ترانه از کارهای قدیمی الهه است ولی هنوز کسی نام آهنگساز و ترانه‌سرا رو نمی‌دانست.
حسین صالحی و همسرش هجی کلمات و خواندن ترانه را به استورم لارج خواننده گروه پینک مارتینی یاد می‌دهند می‌آموزند. و همچنین آقای صالحی و بابک پسرشان در هنگام ضبط این ترانه سنتور و کمانچه و تار می‌نوازند. بالاخره ترانه ضبط و در آلبوم «گِت هَپی» قرار می‌گیرد.
امید زندگانی آخرین ترانه ضبط شده آلبوم گت هپی بود. توماس می‌گه این ترانه برای من هم‌زمان شد با یک شکست عاطفی از پارتنر آن‌موقع‌ها و برای من یادآور آن خاطره است.
در همون دوره زمانی و هم‌زمان با این اتفاقات در شهر پورتلند به کمی جنوب‌تر و به پایتخت کالیفرنیا شهر ساکرامنتو می‌رویم در جایی که انوشیروان روحانی، آهنگساز نام‌آشنا ایرانی در اونجا اقامت داشت. شبی در یک میهمانی به‌طور اتفاقی دوستی ویدیویی در سایت یوتوب به انوشیروان روحانی نشان می‌دهد که در آن یک خانم خواننده آمریکایی ترانهٔ فارسی می‌خواند. ترانه، امید زندگانی بود و با صدای داینا شور، در اینجا معلوم می‌شود این آهنگ از ساخته‌های انوشیروان روحانی بوده. ترانه امید زندگانی در سال ۱۳۴۰ ساخته شده و از نخستین ساخته‌های انوشیروان روحانی در رادیوست. شعر این ترانه را تورج نگهبان سروده و الهه آن را خوانده.
جالب است بدانید یکی از نخستین همکاری‌های انوشیروان روحانی و الهه به ۴ سال قبل از آن یعنی سال ۱۳۳۶ در فیلم «مردی که رنج می‌برد» به کارگردانی و بازیگری محمدعلی جعفری برمی‌گردد. درصحنه‌ای از این فیلم انوشیروان روحانی ۱۸ ساله پیانونوازی می‌کند و الهه آواز می‌خواند. گفته می‌شود مجید وفادار الهه رو به کارگردان فیلم معرفی کرده بود. مجید وفادار که در اپیزود مرا ببوس در مورد او صحبت کردیم نیز در صحنه‌ای از فیلم وقتی الهه ترانه خنده خنده رو اجرا می‌کند حضور دارد.
به داستان برمی‌گردیم، ترانه امید زندگانی همان سال از رادیو ایران پخش شد ولی گویا هیچ‌گاه بر روی صفحه گرام ضبط نشده و البته معمای چگونگی رسیدن این ترانه به آمریکا و دست داینا شور هم هرگز حل نشد.
مدتی بعد با انتشار آلبوم «گت هپی» در سال ۲۰۱۳ ترانه امید زندگانی مجدداً مطرح و بر سر زبان‌ها می‌افتد.
یک سال پس از انتشار وقتی گروه پینک مارتینی برای تور به کالیفرنیا می‌آیند و در شهر دیویس در نزدیکی ساکرامنتو کنسرتی برگزار می‌کنند. در پشت‌صحنه این کنسرت دیداری بین انوشیروان روحانی و توماس لادردل صورت می‌گیرد و با معلوم شدن سازنده اثر نام ایشان به‌عنوان آهنگساز درروی آلبوم ذکر می‌شود، بعدتر از انوشیروان روحانی دعوت می‌شود به‌عنوان هنرمند میهمان در چند کنسرت پینک مارتینی را همراهی کند ازجمله کنسرت بزرگی به مناسبت شب سال نو ۲۰۱۵ در سالن مشهور دیزنی هال شهر لس‌آنجلس. که توماس لادردل و انوشیروان روحانی با هم‌نوازی پیانو و همراهی ارکستر این ترانه را اجرا می‌کنند. امید زندگانی از ترانه‌های شناخته شده و پرطرفدار گروه پینک مارتینی است. ترانه‌ای که در اکثر کنسرت‌های آن‌ها اجرا می‌شود.
این بود بیستمین قسمت پادکست مترونوم که در شهریور ۱۳۹۹ ضبط شده، در اینجا باید تشکر ویژه‌ای کنم از استاد انوشیروان روحانی برای مصاحبه و روی گشاده که همیشه پاسخگوی سؤالات من بودند. همچنین تشکر می‌کنم از آقای توماس لادردل رهبر گروه پینک مارتینی که دعوت به مصاحبه رو قبول کردند. همچنین باید تشکری کنم از آقای بابک صالحی بابت اطلاعات و راهنمایی. برای تهیه این قسمت از ویدیوی بهترینهای تورج نگهبان از کانال منوتو، وبلاگ گروه پینک مارتینی، ویکی‌پدیا و سایر منابع آنلاین استفاده شده.
مانند همیشه موسیقی مترونوم کاری است از رضا روحانی که مانند همیشه زحمت تنظیم و لول کردن صدا رو هم کشیده و پوستر این قسمت هم کاری است از حمید پارساییان.
اما قبل از تمام شدن این قسمت داستان کوتاهی دیگری هم براتون تعریف می‌کنیم.
در سال ۱۳۵۲ فیلمی به نام کج‌کلاه خان به کارگردانی صابر رهبر و بازی بیک ایمانوردی و جمیله ساخته شد. کج‌کلاه خان فیلمی بود در سبک فیلم‌فارسی‌های آن روزگار که همانند همه فیلم‌ها این ژانر صحنه رقص و آواز کافه‌ای هم داشت. رضا بیک ایمانوردی در آن ایام بازیگر شناخته‌شده‌ای در سینمای عامه‌پسند بود. تیپ کمدی او و صدالبته تیپ‌سازی دوبلور همیشگی او یعنی منوچهر اسماعیلی باعث فروش بالای فیلم‌هایی که بیک ایمانوردی در آن بازی می‌کرد می‌شد.
یکی از ترانه‌های این فیلم آهنگی بود همنام فیلم به نام «کج‌کلاه خان» از ساخته‌های بابک افشار، شعر ترانه همانند امید زندگانی سروده تورج نگهبان بود. البته بنا بر ملاحظات و شرایط خاص آن زمان نام بابک افشار و تورج نگهبان در تیتراژ فیلم ذکر نشده. این ترانه با صدای با صدای عهدیه بدیعی و منوچهر اسماعیلی اجرا و ضبط می‌شود و بعد طی فیلم‌برداری جمیله و بیک ایمانوردی در صحنه رقص و آوازی در کاباره باکارا با آن لب می‌زنند. توضیح در پرانتز اینکه باکارا از کاباره‌های مشهور تهران آن روزگار بود که در طبقه زیرین سینما آتلانتیک آن موقع و سینما آفریقا فعلی قرار داشت، محمد کریم ارباب شوهر جمیله مالک کاباره باکارا در آن زمان بود.
پس از استقبال از این ترانه بابک افشار تصمیم می‌گیرد ترانه را یک‌بار دیگر با صدای گوگوش ضبط کند. این بار موسیقی ترانه توسط واروژ هاخبندیان مشهور به واروژان آهنگساز و تنظیم‌کننده توانا تنظیم می‌شود و با صدای گوگوش اجرا و بر روی صفحه ضبط می‌شود. بعدتر گوگوش که در آن موقع اجرای شو تلویزیونی چشمک به کارگردانی فرشید رمزی را عهده‌دار بود در برنامه‌ای به همراه عارف ترانه را به‌صورت پلی بک اجرا می‌کند.
در سال ۲۰۱۱ پینک مارتینی آلبومی منتشر می‌کند به نام ۱۹۶۹، این آلبوم حاصل همکاری پینک مارتینی با سائوری یوکی بازیگر و خواننده مشهور ژاپنی در دهه شصت و هفتاد بود. خواننده‌ای که توماس او را باربارا استرایسند ژاپن می‌نامد. توماس لادردل می‌گوید وقتی برای آماده کردن این آلبوم در یوتیوب به دنبال ترانه‌های از سائوری یوکی و ترانه‌های آن روزگار می‌گشته به این اجرای ترانه کج‌کلاه خان می‌رسد و جذب ملودی و موسیقی ترانه و البته نحوه اجرا و اکتینگ گوگوش می‌شود و به ترانه علاقه‌مند می‌شود. بعدتر در سال ۲۰۱۶ وقتی ترانه‌های آلبوم بعدی خود یعنی «ژو دی وی» را آماده و ضبط می‌کرد، این ترانه نیز در لیست آهنگ‌های انتخاب‌شده این آلبوم قرار می‌گیرد. «کج‌کلاه خان» به‌عنوان سومین ترانه آلبوم با صدای استورم لارج اجرا و ضبط می‌شود و در کنار ترانه‌های عربی، فرانسوی، ارمنی، ترکی و انگلیسی آلبوم «ژو دی وی» قرار می‌گیرد.
توماس لادردل همچنان علاقه‌مند به همکاری مشترک با گوگوش است. خدا را چه دیدید، شاید وقتی شرایط کرونا تمام شد و اوضاع بهتر شد. یک آلبوم مشترک هم باهم دادن. فعلاً فقط منتظر می‌مانیم.
روز و روزگار خوش، ایام به کام
شهریور ۱۳۹۹
- امید زندگانی مترونوم
پسر خواهر داینا شور در سازمان صلح در ایران بود. اگر اون را پیدا کنید شاید بتوان بگه کی این آهنگ را به داینا داد که بخونه. خیلی ممنون از برنامه بسیار خوبه تون.